فهرست مطالب
فصلنامه علوم اجتماعی
سال شانزدهم شماره 1 (پیاپی 44، بهار 1388)
- تاریخ انتشار: 1388/01/15
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحه 1در این مقاله کوشیده ام تا تصویری از پیدایش و تحولات نظریه برنامه ریزی به خواننده عرضه کنم. آنچه بنام نظریه برنامه ریزی شناخته می شود در واقع آن بخش از دانش است که به موضوعهای اساسی مربوط به انواع برنامه ریزی ها می پردازد. هر چند عمل برنامه ریزی در اتحاد شوروی شروع شد، اما اولین گامها در جهت ارائه احکام توجیه گر و تبیین کننده اقسام برنامه ریزی ها در سالهای آغازین قرن بیستم در جهان سرمایه داری برداشته شد. این کوششها مبتنی بودند بر آراء ماکس وبر و کارل ما نها یم در زمینه عقلانیت و اداره جامعه. از آنجا که در حوزه برنامه ریزی دیدگاه های رقیبی خودنمایی می کنند که هرکدام استدلال ها و پیشینه های علمی- فلسفی و گاه سیاسی- اجتماعی خود را دارند، وحداقل در چنین مطالعه ای نمی توان از هیچکدام از آنها غفلت کرد، راه چاره ای که می ما ندواستفاده از گونه شناسی((Typology است. نخستین و می توان گفت تاثیر گذارترین این گونه شناسی ها از آندره آس فالودی (1973) است. وی دو نوع نظریه را از هم تفکیک میکند: نخست، نظریه جوهری یا موضوعی که به موضوع یا جوهره برنامه ریزی می پردازد. به سخن دیگر موضوع این نظریه آن چیزی است که برایش برنامه ریزی میکنیم (مثلا کشاورزی، اقتصاد، کالبد شهرها و از این قبیل...) و دوم نظریه فرایندی یا روشی که به خود فرایند برنامه ریزی بدون توجه به اینکه درباره چه موضوعی به کار رود می پردازد. به سخن دیگر یک دسته از نظریه ها بر مسائل روش شناسی برنامه ریزی متمرکز می شوند و دسته دیگر محتوا وموضوع برنامه ها را مورد توجه قرار می دهند. نکته مهم اینجاست که فالودی براین باور بود که نظریه فرایندی حوزه تخصصی برنامه ریزان و نظریه برنامه ریزی واقعی است و نه نظریه جوهری که متخصصان خاص خود را دارد(اقتصاددانان، جامعه شناسان، متخصصان کشاورزی و. .). نظریه فالودی از نیمه دهه 1970 میلادی و بویژه در آغاز دهه 1980 مورد انتقاد شدید برنامه ریزان واقع شد، و همین انتقادها بود که به پیدایش گونه شناسی های جدید و تعریف مجدد از نظریه برنامه ریزی انجامید.
در 1980 نایجل تایلور نظریه های مربوط به برنامه ریزی را به دو طبقه تقسیم کرد: یکم نظریه های فلسفی و دوم نظریه های جامعه شناختی. در واقع هدف وی از این طبقه بندی تفکیک میان گزاره های نظری تبیینی و گزاره های نظری تجویزی بود که در این حوزه پی در پی مطرح می شدند. کمی دیرتر، کوک (1983) سه نوع نظریه تشخیص داد: 1) نظریه های فرایند توسعه، 2) نظریه های فرایند برنامه ریزی، 3) نظریه های حکومت. در واقع او سعی کرده بود که همه موضوعات اساسی و چالش برانگیز مربوط به برنامه ریزی را در طبقه بندی خود بگنجاند.
در آخرین سال دهه 1980 ایفتاشل یک مدل شش بعدی از انواع نظر یه های برنامه ریزی ارائه داد. در واقع ایفتاشل طبقه بندی خود را بر اساس دو معیار ساخته بود. معیار اول اینکه آیا گزاره های نظری مربوط به تبیین پدیده برنامه ریزی هستند یا تجویز نوع مطلوب آن (این معیار دو گزینه دارد) و دوم اینکه آیا نظریه به تحلیل موضوع برنامه می پردازد یا از شکل محصول کار برنامه ریزی (برنامه) سخن میگوید و یا اینکه به فرایند برنامه ریزی می پردازد(این معیار سه گزینه دارد).از ترکیب این دو معیار شش نوع نظریه حاصل می آید به شرح زیر:1) نظریه تحلیلی- تبیینی، 2) نظریه شکلی – تبیینی، 3) نظریه فرایندی– تبیینی، 4) نظریه تحلیلی – تجویزی، 5) نظریه شکلی _ تجویزی، 6) نظریه فرایندی – تجویزی. در دهه 1990 دیدگاه پسا مدرن در همه حوزه ها مطرح شد. در میان نظریه پردازان پسا مدرن آلمن دینگر 5 نوع نظریه برنامه ریزی تشخیص داد: فلسفه علم الاجتماعی، نظریه اجتماعی، نظریه برون زا، نظریه چارچوب ساز، و نظریه درون زا. و بالاخره در دهه اخیر گرایش به گریز از گونه شناسی های پیچیده مشاهده می شود و نوعی بازگشت به گونه شناسی فالودی، البته با تعدیل های بسیار نیز می توان دید.
و مقاله با ارائه یک گونه شناسی از انواع نظریه های مربوط به برنامه ریزی پایان می یابد. این گونه شناسی کوشیده تا همه اندیشه های مربوط به موضوع های مهم برنامه ریزی را در بر بگیرد ومیان نظریه ها نیز برخلاف فالودی اصلی فرعی نکند و همه را نظریه برنامه ریزی به شما ر آورد.
کلیدواژگان: نظریه برنامه ریزی، نظریه جوهری(موضوعی)، نظریه فرایندی(روشی) -
صفحه 49سرمایه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جزء منابع ارزشمند در هر جامعه ای محسوب می شوند. بنابر نظریات جامعه شناسان ترکیب این سرمایه ها پایگاه اقتصادی- اجتماعی فرد را تعیین می کند. میزان برخورداری افراد از این سرمایه ها محل قرارگیری افراد را در فضای اجتماعی مشخص می نماید. همچنین بر طبق دیدگاه جامعه شناسی شناخت نوع نگرش افراد نسبت به مسائل مختلف از پایگاه اقتصادی- اجتماعی آنها نشات می گیرد. در واقع نگرش افراد به مسائل اجتماعی به میزان برخورداری آنها از سرمایه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بستگی دارد. از طرفی عدالت اجتماعی چیزی جز چگونگی توزیع این سرمایه ها نیست. همواره نظریه پردازان عدالت اجتماعی به دنبال ارائه راهی برای چگونگی توزیع این سرمایه ها بوده اند، تا جامعه ای ایده آل پایه ریزی کنند. در این پژوهش دیدگاه های نظری به عدالت اجتماعی در چهار رویکرد نیاز، برابری، انصاف و فردگرایی اقتصادی دسته بندی شده اند و رابطه پایگاه اجتماعی فرد با نوع نگرش او به عدالت اجتماعی با استفاده از مقیاس راسینسکی مورد بررسی قرار گرفته است. این تحقیق در بین 371 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه علامه طباطبایی انجام شده است. نمونه گیری به صورت سهمیه ای بوده و در هر دانشکده با توجه به نسبت جنسی دانشجویان تفکیک صورت گرفته است.
یافته ها و نتایج تحقیق حاکی از وجود رابطه بین نوع نگرش فرد به عدالت اجتماعی و برخورداری از انواع سرمایه است. در این بین نقش سرمایه اقتصادی و فرهنگی پر رنگ تر از سرمایه اجتماعی است. گرایش افراد نمونه بیشتر به رویکردهای برابری خواهی بوده است تا تناسب اما در مجموع افراد در پایگاه های بالاتر به رویکرد فردگرایی اقتصادی گرایش بیشتری داشته اند. افرادی که سرمایه اقتصادی بیشتری داشته اند به رویکرد فردگرایی اقتصادی و افرادی که سرمایه فرهنگی بیشتر داشته اند کمتر به رویکردهای تناسب گرایش داشته اند. همچنین افراد با سرمایه اجتماعی بالا به رویکرد انصاف گرایش بیشتری نشان داده اند. جنسیت و سن نیز در شکل گیری نگرش افراد موثر بوده اند. ضمن اینکه جامعه مورد بررسی از سرمایه اقتصادی نسبتا بالا، سرمایه فرهنگی متوسط و سرمایه اجتماعی پایین برخوردار بوده اند.
کلیدواژگان: عدالت اجتماعی، سرمایه اقتصادی، سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی -
صفحه 89
این مقاله با هدف فهم برساخت اجتماعی اجرای مهریه در میان زنان درگیر با این مساله و انگیزه های اصلی آنان از انجام چنین عملی و با بکارگیری روش های تحقیق کیفی به ویژه «نظریه بنیانی» صورت گرفته است. به منظور نیل به چنین هدفی، 26 نفر از زنان درگیر با مساله اجرای مهریه که در یکی از شعب دادگاه خانواده شهر شیراز تشکیل پرونده داده و حاضر به مشارکت در این پژوهش بودند، با استفاده از مصاحبه های کیفی و عمیق مورد مطالعه قرار گرفته اند. یافته های تحقیق نشان می دهد که زنان درگیر با مساله اجرای مهریه روایت های گوناگونی از این موضوع و همچنین انگیزه های خود در به اجرا گذاردن آن داشته و مهریه را به مثابه ابزاری برای دستیابی به حقوق نانوشته خود تلقی می نمایند. این زنان همچنین راه حل اصلی بهبود وضعیت زنان ایرانی و محو نابرابری های موجود جنسیتی را خوانش مجدد و تجدید نظر اساسی در مواد قانونی مربوط به زنان به ویژه در زمینه ازدواج و طلاق می دانند.
کلیدواژگان: مهریه، ازدواج، اجرای مهریه، برساخت اجتماعی، برساخت گرایی، نظریه بنیانی، مضامین -
صفحه 123این مقاله حاصل تحقیقی اکتشافی است که درسال 1381 انجام شد و هدف آن بررسی نظرات و نگرشهای دانشجویان رشته پژوهشگری اجتماعی (جامعه شناسی) نسبت به رشته جامعه شناسی و به دانشگاه بود. بررسی تفاوت نگرشها و نظرات دانشجویان در بدو ورود به دانشگاه با دانشجویان سالهای پیش، و بررسی تاثیر دانشگاه بر شکل گیری این نگرشها و نظرات از اهداف دیگر این تحقیق بوده است. نتایج حاصله از این تحقیق نشان می دهد که اکثر دانشجویان (66%) دارای نگرش مثبتی نسبت به جامعه شناسی بوده اند. در رابطه با دانشگاه 9/35% دارای نگرش مثبت بوده اند. نتایج بررسی های مختلف این تحقیق نشان می دهد که سالهای تحصیل در دانشکده در رابطه با برخی از نظرات دانشجویان در رابطه با جامعه شناسی تاثیر گذار نبوده است، اما در رابطه با نظرات و نگرشهای دانشجویان نسبت به دانشگاه تاثیر سالهای تحصیل بر این نظرات و نگرشها مشخص شده است.کلیدواژگان: دانشجویان، دانشگاه، نگرش نسبت به جامعه شناسی، نگرش نسبت به دانشگاه، نظر نسبت به جامعه شناسان، تاثیر دوران تحصیل
-
صفحه 155بحث: با وجود کوشش های برجسته و تعیین کننده ای که طی سال های اخیر، به ویژه سال های برنامه سوم و چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، به عمل آمده، برنامه ریزی و توسعه منطقه ای و جایگاه آن در نظام برنامه ریزی کشور، همچنان چالشی درخور تلاش های بیشتر و گسترده تر به شمار می آید. چرا که نابرابری منطقه ای با مسائلی که به دنبال خود دارد به عنوان مانعی برای توسعه متوازن و پایدار عمل می کند.روشدر این پژوهش از چند روش بهره گرفته شده است. اول، اینکه به منظور تبیین جایگاه برنامه ریزی منطقه ای در نظام برنامه ریزی توسعه کشور از روش مطالعه اسنادی استفاده شد. دوم، جهت تبیین نقش برنامه ریزی منطقه ای در میزان توسعه انسانی استان ها از روش تحلیل ثانوی بر روی داده های پیمایش های مختلف ملی و منطقه ای استفاده گردید.یافته هابه منظور بررسی جایگاه برنامه ریزی منطقه ای در نظام برنامه ریزی کشور ابتدا به سیر تاریخی برنامه ریزی در ایران پرداخته شد و سپس اقداماتی که به منظور تقویت جایگاه نظام برنامه ریزی منطقه ای انجام گرفته است مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در بخش دوم با استفاده از روش مطالعه تطبیقی برای بررسی نقش برنامه ریزی منطقه ای در میزان توسعه یافتگی استان ها نیز از متغیرهای توسعه اقتصادی، نابرابری اجتماعی و فضایی و سرمایه اجتماعی برای تبیین میزان توسعه انسانی در استان ها استفاده شد.نتایجدر برنامه های توسعه هم قبل از انقلاب و هم بعد از انقلاب اقداماتی به منظور تقویت برنامه ریزی منطقه ای صورت گرفته بود ولی برنامه های سوم و چهارم توسعه بعد از انقلاب نقطه عطفی در برنامه ریزی های منطقه ای محسوب می شوند. چرا که توجه اساسی به تقویت نظام برنامه ریزی در استان ها صورت گرفت و به لحاظ ساختاری شکل قانونی در نظام اجرایی و اداری پیدا کرد. همچنین وضعیت توسعه منطقه ای از نظر متغیرهای توسعه اقتصادی، سرمایه اجتماعی و نابرابری اجتماعی و فضایی و تاثیر آنها بر روی توسعه انسانی مورد بررسی قرار گرفت که متغیرهای مستقل حدود 47 درصد واریانس متغیر توسعه انسانی (وابسته) را تبیین می کنند.
کلیدواژگان: برنامه ریزی منطقه ای، توسعه انسانی، توسعه اقتصادی، سرمایه اجتماعی، نابرابری اجتماعی و فضایی -
صفحه 193این پژوهش با هدف بررسی میزان رضایت شغلی وعوامل موثر برآن درمیان مددکاران اجتماعی شهر تهران انجام شد.
برای انجام آن تعداد134 نفرشامل کلیه مددکاران اجتماعی شاغل در وزارت بهداشت،درمان وآموزش پزشکی و سازمان بهزیستی شهر تهران که دانش آموخته رشته مددکاری اجتماعی بوده اند، به روش پیمایشی مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان داد:- اکثریت مددکاران اجتماعی درحدمتوسط از شغل خود رضایت دارند.
- رضایت شغلی مددکاران اجتماعی با وضعیت تاهل آنها رابطه دارد.
- رضایت شغلی مددکاران اجتماعی با میزان سن آنها رابطه معنی دار ومنفی دارد.
- رضایت شغلی مددکاران اجتماعی با میزان تحصیلات آنها رابطه ای ندارد.
- رضایت شغلی مددکاران اجتماعی با سابقه کارآنها رابطه معنی دار ومنفی دارد.
- رضایت شغلی مددکاران اجتماعی با نوع موسسه محل خدمت آنها رابطه ای ندارد.
با استفاده ازنتایج بدست آمده از تحلیل عاملی، عوامل پرسشنامه رضایت شغلی به6 عامل شامل(ماهیت کار، پیشرفت وارتقاء شغلی، مدیریت وسرپرستی، حقوق ومزایا، شرایط کار وارتباط با همکاران) تقسیم وسپس سهم هریک ازعوامل درتبیین رضایت شغلی مددکاران اجتماعی مشخص گردید.
کلیدواژگان: مددکاراجتماعی، رضایت شغلی، عوامل انگیزشی، عوامل بهداشتی
-
Page 1The aim of this paper is presenting an account of the development of the body of knowledge which so far has been known as planning theory. This branch of knowledge studies the major issues related to different kinds of planning. hough, the origin of planning practice was in Soviet Union, the first steps toward creating a set of theoretical axioms for justifying and explaining planning was taken in capitalist world and in the turn of the 20th century, These attempts were based on theory of Rationalization of Weber and ideas of Karl Manheim on the conscious administration of the society and economy. Since, in the realm of planning theory, there are competing theories with different philosophical-scientific as well as social-political backgrounds and arguments, so that in a study like this, one can neglect none of them, the only solution is using typologies. The first and most widely used typology of planning th Theory which explains the procedure of planning per se, irrespective of what we plan for, In other words, one group of theories discusses issues of planning methodology, and the other group is specialized in issues related to subjects of plans. Furthermore, Falludi strongly believed that procedural theory is the area of specialization of planners rather than substantive which has its own specialists (economists, sociologists etc.). Therefore, for him procedural theory is the real planning theory. Falludi typology was seriously criticized by many authors (especially in second half of 1970s and first half of 1980s. These criticisms Jed to suggestion of new typologies. In 1980, Nigel Taylor recognized two classes of theories related to planning: sociological and philosophical. In fact by coined these two terms, he tried to distinguish between descriptive theoretical statements and statements with prescriptive nature. Later. In 1983,Cooke explained three kinds of theories: 1) Development process! heories,2)Planning process! heories,3)Theories of Government. As a matter of fact, he tried his best to put all challenging issues related to planning in his package. In the last year of 1980s Yiftachel suggested a six- dimentional model of planning theories. This typology is based on two criteria: first whether the the theory is explanative or prescriptive, and second whether the theory is about analysing the nature of planning subject or it is about the form of planning product(the plan itself)or is related to the procedure of planning. The result would be six types of planning theory: 1) analytical-explanative, 2) formal-explanative, 3) procedural-explanative, 4) analytical prescriptive, 5) formal-prescriptive, 6) procedural-prescriptive. In 1990s postmodernism took the lead everywhere. Among post modern planning theorists, Allmendinger recognized five types of planning theories as follows: Social scientific philosophy, Social theory, exogenous theory, framing theory and indigenous theory. In this decade we witness an escape from complicated typologies and more or less a return to Falludi's with some modifications. As a conclusion in this paper we present a typology of planning theories which can embrace all theoretical endeavors related to major planning issues as planning theories with no hierarchy among them.
-
Page 49Economic, Cultural & Social capitals are considered as worthwhile sources in every society. According to sociological theories, a combination of these capitals, determines the socio-economic status of peoples and the measure of these capital's possession decide the situation of everyone in social stratification. Again, According to sociological theories the socio-economic status of peoples affects their attitudes towards different issues. Therefore the measure of different capitals· possession shapes people's attitudes towards social issues. On the other hand social justice refers to the special way that these capitals are distributed. How ersity and a stratified sampling control based on sex was drawn (n = 371). he results demonstrate that there is relationship between student's attitudes towards social justice and their possession different capitals. And the role of economic & cultural capital is more important than social capita in shaping such attitude. Students tend to the equality approach more than proportion and in the final analysis higher status students rather show most tendencies tu Economic Individualism and it is same about students who possess more economic capital. Students who possess more cultural capital have more tendencies towards proportion approach than others. Also students with higher social capital tend towards Equity approach. Sex & age also affect students· attitudes.Keywords: social justice, economic capital, Cultural Capital, Social capital
-
Page 89
This paper aims to examine the socially and culturally constructed nature or the issue of Mehriyeh among women grappling with the issue in Shiraz, Iran. More specifically, the study aims at the understandings, reasons and purposes of women to ask over their Mehriyeh, while they have it in mind getting divorced. This study, epistemologically, enjoys a social constructionist perspective for approaching the issue and, methodologically, draws on a qualitative approach for gathering/making and analyzing data. J,1 order of gathering data, twenty-six in-depth interviews were done with wives who had difficulties for receiving their Mehriyeh. Interviews were witnessed many difficulties in terms of feasibility. For instance, all interviews were done in a public place in Shiraz in two months. The findings of the research are evidence for heterogeneity of the issue of Mehriyeh in terms of roots, forms. and consequences. The interviewed women thought of Mehriyeh as a tool to defend their rights and autonomy and recover their styles of life. Moreover, handling the issues of Mehriyeh entails review and re-formulation of the laws to be improved the condition of marriage and divorce, women said.
Keywords: Mehriyeh, Marriage, Social Construction, Social Constructionism, grounded theory, Themes -
Page 123This article is the outcome of an exploratory research which was conducted in the year 2002 The objective of the research was to investigate the attitudes and the views of the sociology students in Allameh Tabatabaei University towards the discipline of Sociology and towards the university. To study the differences in the attitudes and views of those students who had just entered the university with the students of the previous years i.e. those who had been studying sociology for one to four years more than these beginners, and to examine the effects of university education on the formation of these attitudes and views were the other objectives of that research. The results of the research indicate that the majority of the students i.e. %66, had a positive attiudc towards Sociology. In regards to the university, %35 had a positive attitude. The other results of the research indicate that the years which students had studied in the university had not affected some of their views about sociology, but they had affected their views and attitudes towards the university. The survey Population has been the students of sociology in the social sciences faculty of Allame Tabatabaee University' All of whom filled out the questionnairy.Keywords: university students_the attitudes towards sociology_the attitudes towards university I the views about sociologists the effects of university education
-
Page 155This paper tends to study the role of regional planning in the national planning system of Iran and its effect on human development in various provinces. In spite of efforts undertaken during recent years especially during the Third and Fourth National Economic, Social and Cultural Development Programs, the regional planning and development and its role in the national planning system still presents a challenge deserving more efforts, because the regional inequality with its consequences poses an obstacle to balanced and sustainable development. To clarify the significance of regional planning in human development of the provinces, the secondary analysis method is applied on data from various national and regional surveys. Variables of economic development, social and spatial inequality and social capital are used to examine the extent of human development in different provinces. The study shows that in national development programs both before and after the revolution some steps were undertaken to foster the regional planning in Iran, but the Third and Fourth Development Programs could be considered out standing in this regard. The situation of regional development is also investigated here using variables such as economic development, social capital and socio! and spatial inequity, and considering their impact on human development.Keywords: regional development. human develcpment, Economic development, Social capital, social, spatial inequity
-
Page 193The airn of this research is tu measure job satisfaction and its effective factors among social workers in the city of Tehran. In order to achieve this goal, 134 social workers employed in the Ministry of Health. and Welfare Organization in the Ministry of Social Welfare, were studied. The result indicated that: Most social workers were moderately satisfied with their jobs. Job satisfaction of social workers was related to their marital status. Job satisfaction of social workers had a negative relation to their age. Joh satisfaction of social workers was not related to their level of education. Job satisfaction of social workers had a meaningful negative relation 10 their working experience. Job satisfaction of social workers had no relation to the kind of agent')' they were employed in. Using the result of a factor analysis, factors of job satisfaction questionnaire were divided to six factors including: Nature of the work, job promotion, management, salary and privileges, working conditions. and staff relationships. Then the portion of each factor was clarified in the job satisfaction of social workers.Keywords: A social worker, Job Satisfaction, motivator factors, health factors
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.